BRICS Countries : अलीकडे ब्रिक्सच्या संभाव्य विस्ताराचे स्वरूप आणि व्याप्ती याबद्दल अंतर्गत संघर्ष निर्माण झाले आहेत.
BRICS Recent Countries in News
अलीकडे ब्रिक्सच्या संभाव्य विस्ताराचे स्वरूप आणि व्याप्ती याबद्दल अंतर्गत संघर्ष निर्माण झाले आहेत.
About Name of BRICS All Countries Expansion
ब्रिक्स (ब्राझील, रशिया, भारत आणि चीन) व्यासपीठात सामील होण्यास अनेक सरकारांनी स्वारस्य दर्शविले आहे.
Is BRICS Adding New Members :
अर्जेंटिना, निकारागुआ, मेक्सिको, उरुग्वे, नायजेरिया, अल्जेरिया, इजिप्त, सेनेगल, मोरोक्को, सौदी अरेबिया, संयुक्त अरब अमिराती, तुर्की, सीरिया, इराण,
अफगाणिस्तान, इंडोनेशिया, थायलंड, कझाकस्तान आणि बांगलादेश अशा अनेक देशांनी ब्रिक्स गटात सामील होण्यास स्वारस्य दाखवले आहे.
Rationale Behind BRICS Expansion
आर्थिक ताकद :
२००९ मध्ये पहिल्यांदा व्यासपीठाची घोषणा झाली तेव्हा गटातील पाच सदस्यांची आर्थिक ताकद तितकी आशादायक नाही.
ब्रिक्स राष्ट्रे जगाच्या (BRICS Countries Population) लोकसंख्येच्या ४३ टक्के आणि जागतिक (BRICS Economy) अर्थव्यवस्थेच्या ३० टक्के लोकांचे प्रतिनिधित्व करत असली, तरी त्यांची आर्थिक कमकुवतता निश्चित आहे.
जागतिक आव्हाने :
जागतिक अर्थव्यवस्थेत रशिया उपेक्षित होत चालला आहे, तर पाश्चिमात्य देश त्याच्या विरोधात गेल्याने चीनला कठीण आर्थिक वातावरणाला सामोरे जावे लागत आहे.
चीनची पाश्चिमात्य विरोधी प्रवृत्ती :
ब्रिक्सच्या वेगवान विस्तारावर चीनचा भर आहे, जेणेकरून या व्यासपीठाला स्पष्टपणे पाश्चिमात्य विरोधी दिशा मिळेल.
BRICS Background Information In Marathi :
BRICS Founder Members : ही पाच प्रमुख उदयोन्मुख अर्थव्यवस्थांची संघटना आहे; ब्राझील, रशिया, भारत, चीन आणि दक्षिण आफ्रिका.
Origin : जगातील उदयोन्मुख अर्थव्यवस्थांचे प्रतिनिधित्व करणारा हा शब्द ब्रिटिश अर्थशास्त्रज्ञ जिम ओ’नील यांनी २००१ मध्ये तयार केला होता.
या चार देशांनी (ब्रिक) २००६ मध्ये संयुक्त राष्ट्रांच्या महासभेच्या निमित्ताने परराष्ट्र मंत्र्यांची वार्षिक बैठक आयोजित केली होती.
या संमेलनाच्या यशामुळे ब्रिकच्या अधिपत्याखाली वार्षिक शिखर परिषदेचे आयोजन करण्यात आले.
२०१० मध्ये दक्षिण आफ्रिकेचा समावेश झाल्याने सुरुवातीला या गटाला ब्रिक असे संबोधले गेले आणि तेथून त्याला ब्रिक्स असे संबोधले गेले.
BRICS summit :
ब्रिक्स देशांच्या सरकारांची २००९ पासून दरवर्षी औपचारिक शिखर परिषदांमध्ये बैठक होत आहे.
भारताने 2021 मध्ये 13 व्या ब्रिक्स शिखर परिषदेचे व्हर्च्युअल आयोजन केले होते.
कालांतराने, ब्रिक्स देश या तीन स्तंभांखाली महत्वाच्या मुद्द्यांवर चर्चा करण्यासाठी एकत्र आले आहेत:
राजकीय आणि सुरक्षा,
आर्थिक आणि वित्तीय आणि
सांस्कृतिक आणि लोकांमधील देवाणघेवाण.
New Development Bank :
पूर्वी ब्रिक्स डेव्हलपमेंट बँक म्हणून ओळखली जाणारी ही ब्रिक्स देशांनी स्थापन केलेली बहुपक्षीय विकास बँक आहे.
बँक कर्ज, हमी, इक्विटी सहभाग आणि इतर वित्तीय साधनांच्या माध्यमातून सार्वजनिक किंवा खाजगी प्रकल्पांना मदत करेल.
विस्ताराची आव्हाने :
सामायिक समजुतीचा अभाव :
व्यासपीठाचा विस्तार करण्याच्या चीनच्या प्रयत्नांना भारत आणि ब्राझीलकडून विरोध केला जात आहे.
सर्वप्रथम विस्ताराची प्रक्रिया परिभाषित करू शकणाऱ्या तत्त्वांचे स्पष्ट आरेखन व्हावे, अशी भारताची इच्छा आहे.
त्यामुळे विस्तारित गट कसा दिसेल, याचे मानके, निकष आणि कार्यपद्धती याविषयी पाच सदस्यांमध्ये समान समजुतीचा अभाव आहे.
NDB चा मंदावलेला वेग :
New Development Bank किंवा “BRICS बँक”, संस्थापक सदस्य रशिया विरुद्धच्या निर्बंधांमुळे कर्ज देण्याच्या आधीच मंद गतीने आणखी अडथळे आले आहेत.
हेतू आणि सुसूत्रतेचा अभाव :
जागतिक राजकारणात एका मोठ्या गटाला नवा हेतू शोधावा लागेल
सुसूत्रतेच्या अभावाने ही संघटना आणखी संघर्ष करेल, ज्याचा सामना ब्रिक्सच्या एका छोट्या गटालाही सुरुवातीपासूनच करावा लागला आहे
ब्रिक्स शिखर परिषदेत भारताची भूमिका :
भारतासाठी ही शिखर परिषद महत्त्वाची आहे, कारण Line of Actual Control वर भारत-चीन लष्करी संघर्षानंतर ही पहिली वैयक्तिक बैठक आहे.
नरेंद्र मोदी ( भारताचे पंतप्रधान ) आणि शी जिनपिंग ( चीनचे राष्ट्राध्यक्ष ) यांच्यातील द्विपक्षीय चर्चेनंतर
दोन्ही राष्ट्रांनी सैन्याची सुटका करण्यासाठी आणि Line of Actual Control वरील तणाव कमी करण्यासाठी प्रयत्नांना गती देण्याचे मान्य केले आहे.
नवीन देशाचा प्रवेशस , सदस्यत्वाच्या निकषांचा मसुदा तयार करण्यात धोरणात्मक भागीदारी वाढवण्यात भारताने महत्त्वाची भूमिका बजावली आहे.
भारत आपल्या मित्र राष्ट्रांचे भू-राजकीय प्रभाव आणि मित्र राष्ट्रांचे जाळे विस्तारण्यासाठी त्याचा वाढवण्यासाठी BRICS चा फायदा होईल
भारत BRICS ला “Anti-Western” गटापेक्षा “Non-Western” म्हणून पाहतो, तसेच या Platform च्या दृष्टीकोनांच्या विविधतेवर जोर देतो.
भारताचे उद्दिष्ट चीन आणि रशियासोबत सहकार्य वाढवण्याचे उद्दिष्ट आहे.
Space Technology आणि Research Areas सहकार्य वाढवण्यासाठी भारतीय पंतप्रधानांनी BRICS Space Research Alliance स्थापन करण्याचा प्रस्ताव दिला.
भारताने देशात राहणाऱ्या चिंताजनक असलेल्या मोठ्या मांजरांचे संरक्षण करण्यासाठी International Big Cat Alliance अंतर्गत ब्रिक्स सहकार्याची मागणी केली आहे.
Geopolitical Context and Significance :
रशियाने 2022 मध्ये युक्रेनवर केलेल्या आक्रमणानंतर या शिखर परिषदेला नवीन महत्त्व प्राप्त झाले आहे , ज्यामुळे Global Stability आणि Impact on safety होत आहे.
BRICS ला “Counter-Western” असे मानले जाते.
संयुक्त राष्ट्र सुधारणा :
संयुक्त राष्ट्रसंघाच्या सर्वसमावेशक सुधारणांला भारत आणि इतर BRICS सदस्य समर्थन देतात.
ज्यामध्ये Security Council more Democratic , Representative, Effective and Efficient
हवामान बदल :
BRICS सदस्यांनी कमी उत्सर्जन-उत्सर्जक आणि कमी-कार्बन अर्थव्यवस्थेकडे स्वस्त परवडणारे आणि शाश्वत विकास सुनिश्चित करताना हवामान बदलामुळे निर्माण झालेल्या आव्हानांना तोंड देण्याचे मान्य केले.
पाच राष्ट्रांनी विकसित देशांना सोबत घेऊन आणि विकसनशील देशांना त्याच्या विकासाला पाठबळ देण्याचे आवाहन केले.
BRICS राष्ट्रांनी हवामान बदलाचा सामना करण्याच्या कारणाने काही विकसित देशांनी लादलेल्या व्यापार अडथळ्यांना विरोध करणे.
पुढे जाण्याचा मार्ग
हे व्यासपीठ सर्वसंमतीने काम करत असल्याने चीनला आपला अजेंडा एकतर्फी पुढे नेणे अवघड जाणार आहे.
त्यांच्या धोरणात्मक भिन्नतेसह, विस्तारासाठी जाण्यापूर्वी ब्रिक्स सदस्य बरेच काही करू शकतात, विशेषत: अधिक भागधारकांना आणून
ब्रिक्स चलनाच्या कल्पनेचा अधिक गांभीर्याने शोध घेऊन New Development Bank मजबूत करू शकतात.
UPSC Civil Services Examination, Previous Year Question 2016
प्र. खालील विधाने विचारात घ्या: (2016)
1) Asia-Pacific Economic Cooperation (APEC) ने नवीन विकास बँक स्थापन केली.
2) New Development Bank चे मुख्यालय शांघाय येथे आहे.
वरीलपैकी कोणते विधान बरोबर आहे/आहेत?
(A) फक्त 1
(B) फक्त 2
(C) 1 आणि 2 दोन्ही
(D) 1 किंवा 2 नाही
उत्तर: (B)
BRICS Question and Answer
1) BRICS bank full form
Brazil, Russia, India, and China. South Africa was added in 2010.
2) BRICS bank members
Brazil, Russia, India, China and South Africa
3) BRICS Development Bank Present Name
The New Development Bank (NDB)
4) BRICS established in which year
16 June 2009
5) BRICS HeadQuarters in which country
BRICS Tower, Shanghai, People’s Republic of China
6 ) First Summit BRICS
June 23, 2022
7) BRICS headquarters in india
Mumbai – Gateway House
8) BRICS logo
9) BRICS next summit 2024
BRICS summit in Kazan in October 2024
10) BRICS official language
The BRICS are – Portuguese, Russian, Mandarin, English, and Hindi
12) What is the theme of BRICS 2023?
“BRICS and Africa: Partnership for Mutually
13) How many countries joined brics
The BRICS leaders in 2023, from left to right: Lula da Silva, Xi Jinping, Cyril Ramaphosa, Narendra Modi and Sergey Lavrov (representing Vladimir Putin).
14) Next brics summit
The 16th BRICS summit in Kazan
15 ) 15th BRICS summit 2023
South Africa’s Durban